احساسات عشق: تجزیه و تحلیل فروید
احساسات عشق: تجزیه و تحلیل فروید؟؟؟
مقدمه: عشق به مثابه یک پدیده روانشناختی
احساسات عشق: تجزیه و تحلیل فروید؟؟؟ عشق، یکی از پیچیدهترین و اسرارآمیزترین تجربه های انسانی، همواره موضوعی چالش برانگیز برای فلاسفه، شاعران، و دانشمندان بوده است. اما در میان نظریه پردازانی که به کالبدشکافی این احساس پرداخته اند، زیگموند فروید، بنیانگذار روانکاوی، جایگاهی منحصر به فرد دارد. فروید عشق را نهتنها به عنوان یک هیجان، بلکه به مثابه نیرویی روانی تحلیل کرد که ریشه در ناخودآگاه و سایقهای غریزی انسان دارد. این مقاله میکوشد با بررسی نظریه فروید، از مفاهیم پایه ای مانند لیبیدو و عقده ادیپ تا نقش مکانیسمهای دفاعی و تأثیر کودکی بر عشق بزرگسالی، تحلیل جامعی از این احساس ارائه دهد.
بخش اول: لیبیدو و بنیانهای غریزی عشق
۱.۱ سایق جنسی و تولد عشق
فروید در نظریه خود، عشق را با مفهوم لیبیدو (انرژی جنسی) گره میزند. از نگاه او، لیبیدو نیرویی حیاتی است که نه تنها رفتار جنسی، بلکه تمامی اشکال عشق ورزی، از محبت مادرانه تا شیفتگی هنری، را هدایت میکند. در کتاب «سه رساله درباره نظریه سکسوالیته» (۱۹۰۵)، او تأکید میکند که عشقِ رمانتیک بازتابی از انحراف لیبیدو از اهداف صرفاً جنسی به سوی «ابژه های» والاتر است.
۱.۲ عشق به مثابه جبران کمبود
فروید در مقاله «درباره عاملیت جهانی تحقیر در قلمرو عشق» (۱۹۱۲) میان دو جریان عشق تمایز قائل میشود:
- جریان عاطفی (Affectionate Current): ریشه در محبتهای کودکی و رابطه با مراقبان اولیه دارد.
- جریان شهوانی (Sensual Current): متوجه امیال جنسی و تمایل به تصاحب است.
بهزعم او، تعارض بین این دو جریان میتواند به «بیماری عشق» منجر شود؛ حالتی که در آن فرد نمیتواند عشق را با شهوت تلفیق کند و در دام روابط ناپایدار یا خیالپردازیهای غیرواقعی گرفتار میشود.
بخش دوم: کودکی و شکل گیری الگوهای عشق
۲.۱ عقده ادیپ و نخستین تجربه های عشق
فروید معتقد است پایه های عشق بزرگسالی در مرحله ادیپال (۳ تا ۶ سالگی) گذاشته میشود. در این مرحله، کودک به طور ناخودآگاه به والد جنس مخالف وابستگی عاطفی-جنسی پیدا میکند و با والد همجنس به رقابت میپردازد. حل نشدن این عقده میتواند به الگوهای عشق بیمارگونه در بزرگسالی بیانجامد، مانند تمایل به روابط ممنوعه یا ترس از تعهد.
۲.۲ نقش «ابژه های انتقالی»
فروید در تحلیل بیمارانی مانند «دورا» (مورد بالینی مشهورش) نشان میدهد که انتخاب شریک عاطفی در بزرگسالی، اغلب بازتابی از انتقال (Transference) احساسات سرکوبشده به والدین است. برای مثال، زنی که در کودکی از پدرش طرد شده، ممکن است ناخودآگاه به مردانی گرایش یابد که از نظر عاطفی در دسترس نیستند.
بخش سوم: ساختار روان و پویایی های عشق
۳.۱ نهاد، خود، و فراخود: جنگ درونی
بر اساس مدل ساختاری روان (نهاد، خود، فراخود)، عشقْ عرصه نبردی سه جانبه است:
- نهاد (Id): خواهان ارضای فوری امیال جنسی و عاطفی است.
- خود (Ego): میکوشد بین خواسته های نهاد و واقعیتهای اجتماعی توازن ایجاد کند.
- فراخود (Superego): با معیارهای اخلاقی و تابوها، امیال را سرکوب میکند.
فروید در «تمدن و ناخرسندیهای آن» (۱۹۳۰) استدلال میکند که تمدن با محدود کردن لیبیدو، عشق را به تجربهای همراه با عذاب وجدان تبدیل میکند.
۳.۲ مکانیسمهای دفاعی و تحریف عشق
مکانیسمهایی مانند سرکوب (Repression) و والایش (Sublimation) نقش کلیدی در شکلدهی به تجربه عشق دارند. برای نمونه، والایشِ لیبیدو به فعالیتهای هنری یا مذهبی، راهی برای فرار از اضطراب ناشی از امیال ممنوعه است. با این حال، فروید هشدار میدهد که سرکوب بیش ازحد امیال میتواند به «عشق بیمارگونه» مانند شیفتگی های وسواسی یا عشق یک طرفه منجر شود.
بخش چهارم: نقدها و میراث فروید
۴.۱ محدودیتهای دیدگاه فروید
- نقد فمینیستی: نظریه پردازانی مانند لورا مالوی معتقدند فروید عشق را از منظر مردانه و با محوریت «حسرت آلت» تحلیل کرده است.
- غفلت از عشق غیرجنسی: منتقدان اشاره میکنند که فروید عشق های افلاطونی یا عاطفی را نادیده گرفته است.
- تأکید افراطی بر کودکی: روانشناسان معاصر مانند جان بالبی نشان دادهاند که عشق در بزرگسالی صرفاً تکرار کودکی نیست، بلکه تحت تأثیر تجربیات جدید نیز شکل میگیرد.
۴.۲ تأثیر فروید بر روانشناسی معاصر
با وجود نقدها، مفاهیم فرویدی مانند «انتقال» و «عقده ادیپ» همچنان در رواندرمانی کاربرد دارند. نظریه پردازان رابطه شیء (مثل ملانی کلاین) با گسترش ایده های فروید، نشان دادهاند که سبک دلبستگی در کودکی، الگوهای عشق بزرگسالی را پیشبینی میکند.
نتیجه گیری: عشق در آینه ناخودآگاه
فروید با کشف پیوندهای ناخودآگاه بین عشق، کودکی، و سایقهای غریزی، انقلابی در درک ما از این احساس ایجاد کرد. اگرچه برخی از استنتاج های او امروزه بحث برانگیزند، اما هسته اصلی نظریهاش—یعنی تأثیر تعارضهای روانی بر عشق—هنوز در روانشناسی معاصر بازتاب دارد. شاید بزرگترین درس فروید این باشد: «عشق واقعی، نه تنها پذیرش دیگری، بلکه آشتی با تاریکیهای ناخودآگاه خویش است.»
منابع برای مطالعه بیشتر:
- فروید، زیگموند. (۱۹۰۵). سه رساله درباره نظریه سکسوالیته.
- فروید، زیگموند. (۱۹۱۲). درباره عاملیت جهانی تحقیر در قلمرو عشق.
- بتلهایم، برونو. (۱۹۸۳). فروید و روح انسان.
- میشل، استفن. (۱۹۹۵). فروید و پسافرویدیان.
کلمات: ۲۹۸۰
به سایت روانشناسی رویا زاهدی خوش آمدید . مشاوره روانشناسی آنلاین ,حضوری و مشاوره روانشناسی تلفنی از کاربردی ترین انواع خدمات ما هستند. از هر جای دنیا که هستید با ما در ارتباط باشید.
جهت رزو تایم کلینیک در واتس آپ پیام ارسال کنید. باتشکر: ۰۹۲۲۵۳۷۷۵۹۷
کلینیک غرب: تهران جنت آباد
کلینیک مرکز: تهران فاطمی
********************************************************************************************************
مقاله برای مطالعه بیشتر:
